احمد باغچقی
شبهات آیه تبلیغ - ۲
| از آیاتی که موضوع آن ولایت وخلافت امام علی بن ابیطالب(علیه السلام) می باشد آیه ی۶۷سوره مائده است که بسیاری از صحابه گرانقدر و علما و مفسرین فریقین براین مطلب تصریح کرده اند، و بیان داشته اند که این آیه مربوط به واقعه غدیرخم می باشد |
۲. در تفاسیری از جمله مقاتل بن سلیمان[۱۷] و جامع البیان[۱۸] و معالم التنزیل بغوی[۱۹] و تفسیر اسألة القرآن المجید و اجوبتها محمد بن ابی بکر رازی آیه ی تبلیغ را در مورد مکر یهود تفسیر کرده اند. همچنین فخر رازی هم در احتمالات دهگانه خود در تفسیر آیه، این احتمال را هم بیان کرده است و تنها دلیل آن را نیز سیاق یا تناسب آیات قبل و بعد دانسته که جملگی درباره ی یهودیان است.
جواب:
اولا: ( طبق آنچه نقل شده)[۲۰]سوره مائده آخرین سوره ای است که بر پیامبر (صلی الله وآله و سلم) و در حجة الوداع نازل شده است و در آن موقع یهود شرکتی نداشته اند تا پیامبر از آن ها خوف داشته باشد و احتیاج به محافظت و نگهبانی داشته باشد.
ثانیاً: قرآن بر ترتیب نزول آن نبوده تا بتوان به سیاق آیات آن بر ظهور یک معنا تمسک کرد.
ثالثاً: ممکن است وجود این آیه در بین آیات یهود اشاره به این نکته باشد که منافقانی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از آنان خوف ( تخریب اسلام) را داشت به منزله ی یهود و از سنخ آنها در کفر و ضلالتند.[۲۱]
رابعاً: سیاق بر فرض ظهور دادن، قرینه مقامی است و در برابر نص روایاتی که مطرح شده ( و این آیه را در مورد جریان غدیرخم و ولایت علی ابن ابی طالب ( علیه السلام) می داند) دیگر ظهوری نخواهد داشت که به روایات مطرح شده اشاره کردیم و به عنوان نمونه یک روایت مورد قبول اهل سنت را می آوریم:
حبری از حسن بن حسین از حبان از کلبی از ابی صالح از ابن عباس در تفسیر آیه ( یا ایها الرسول بلغ …) نقل کرده که آیه در شأن علی ( علیه السلام) نازل شده است. و به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) امر شد تا آن چه درباره ی اوست ابلاغ کند. پس دست علی ( علیه السلام) را گرفت و فرمود: « من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.»[۲۲]
« هر کس من مولای اویم این علی مولای اوست. بار خدایا دوست بدار هر کس را که ولایت او را پذیرفته و دشمن بدار هر کس را که با او دشمنی کرده است.»[۲۳]
وسعت دهندگان در نقل وجوه دیگری را برای نزول آیه تبلیغ ذکر کرده اند و ظاهراً اولین کسی که وجوه را نقل کرد طبری در کتاب تفسیر [۲۴]خود می باشد. پس دیگران از وی پیروی کرده اند و فخر رازی آنها را به نه وجه رسانده است که ولایت علی (علیه السلام) را وجه دهم آن شمرده است.[۲۵]
باید دانست که وجوهی را که فخر رازی[۲۶]بر شمرده همگی مرسله و بی سند بوده و گویندگانش معلوم نیستند، از این رو در تفسیر نظام الدین نیشابوری[۲۷]این وجوه به « قیل» [ یعنی « گفته شده»] که بیانگر نامعلوم بودن گوینده آنها ست، نسبت داده شده و روایت نص در ولایت علی ( علیه السلام) را وجه نخست قرار داده است و سند آن را به ابن عباس، براء بن عازب، ابو سعید خدری و محمد بن علی ( علیهما السلام) رسانده است. پس این وجوه قابل اعتماد نیست و صلاحیت رویارویی با احادیث معتبر را ندارد.[۲۸]
نتیجه:
موضوع آیه ی تبلیغ ( ۶۷سوره مائده) خلافت و ولایت امام علی بن ابیطالب(علیه السلام) در روز غدیرخم می باشد. که این مطلب نزد شیعیان اجماعی است و احادیث و روایات و گفتار صحابه و روات و نظریات مفسرین و دانشمندان همگی دلالت بر این امر دارد:
در بین علمای اهل سنت هم بسیاری به این موضوع تصریح کرده اند که محدث بحرانی در کتاب غایه المرام [۲۹] تنها نه حدیث از منابع اهل سنت را نقل می کند که اشاره به ولایت علی(علیه السلام) و روز غدیرخم در ذیل این آیه شریفه دارند و همچنین علامه ی بزرگوار امینی (ره) در کتاب گران سنگ الغدیر[۳۰] سی حدیث از احادیث اهل سنت را بر شمرده است که آیه را در مورد ولایت علی بن ابی طالب و واقعه غدیر خم می دانند پس روایاتی که در این زمینه رسیده و وارد شده است متواتر می باشد.[۳۱]
همچنین در مورد داستان غدیرخم روایات بقدری زیاد وارد شده که حتی ابن تیمیه[۳۲]متعصب هم نقل کرده که احمد بن حنبل[۳۳] در مسند خود و ترمذی[۳۴] در سنن خود این احادیث را صحیح دانسته اند.
لازم به ذکر است که مرحوم علامه عسگری در کتاب ولایت علی (علیه السلام) در قرآن و سنت[۳۵]داستان غدیرخم را بنا بر روایات معتبر اهل سنت( از مسند احمد بن حنبل و سنن ابن ماجه[۳۶] و … ) نقل کرده است که علاقه مندان برای مطالعه ی بیشتر می توانند به این کتاب شریف مراجعه کنند.
پی نوشت:
[۱۷]. مقاتل بن سلیمان، ج ۱، صص ۴۹۱ و ۴۹۲.
[۱۸]. جامع البیان، ج۴، ص ۷۴.
[۱۹]. معالم التنزیل، ج۲، ص ۵۱.
[۲۰] . المنار، ج ۶، ص ۱۱۶ و …
[۲۱]. غدیر شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، ص ۱۷۴.
[۲۲]. تفسیر حبری، ص ۲۶۲.
[۲۳]. به نقل از کتاب غدیر شناسی و پاسخ به شبهات، ص ۱۶۵.
[۲۴]. جامع البیان، ج ۶، ص ۳۰۷.
[۲۵] .تفسیر کبیر، ج ۱۲، ص ۴۹.
[۲۶].همان.
[۲۷] .غرائب القرآن، ج ۶، ص ۱۹۴.
[۲۸] .گزیده ای جامع از الغدیر، ص ۶۷.
[۲۹]. غایه المرام و حجه الحضام، ج ۵، ص ۳۲۰ الی ۳۲۷.
[۳۰] .الغدیر، ج ۱، ص ۲۱۴ الی ۲۲۳.
[۳۱] .هر گاه روایات وارده در مسأله ای بقدری باشد که انسان یقین به مضمون آن پیدا کند به چنین روایاتی، روایات « متواتر» می گویند و نیازی به بررسی سند چنین روایاتی نیست.
[۳۲] .و نقل عن احمد بن حنبل أنه حسنه کما حسنه الترمذی ـ منهاج السنه، ج ۴، ص ۸۶.
[۳۳] .ج اول صفحات ۸۴ـ ۸۸ـ ۱۱۸ـ ۱۱۹ـ ۱۵۲ـ ۳۳۱ـ ۳۷۰ و … ( مسند احمد بن حنبل).
[۳۴] .به نقل از نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوار، ج ۶، ص ۳۹۵.
[۳۵] . ولایت علی (ع) در قرآن و سنت، ص ۶۳.
[۳۶] .سنن ابن ماجه ، ج اول، باب فضائل علی (ع).
منبع:http://www.balagh.ir/content/6469
۱