معاونت فرهنگی مدرسه ی علمیّه الزهرا (سلام الله علیها)آزادشهر

 دعای روز نهم ماه مبارک رمضان

روز نهم :

اَللّهُمَّ اجْعَلْ لى فیهِ نَصیباً مِنْ رَحْمَتِکَ

خدایا قرار ده برایم در این روز بهره اى از رحمت

الْواسِعَةِ وَاهْدِنى فیهِ لِبَراهینِکَ السّاطِعَةِ وَخُذْ بِناصِیَتى اِلى

وسیعت و راهنمائیم کن در این ماه بسوى دلیلهاى درخشانت و مرا بسوى موجبات

مَرْضاتِکَ الْجامِعَةِ بِمَحَبَّتِکَ یا اَمَلَ الْمُشْتاقینَ

خوشنودى همه جانبه ات سوق ده به حق محبتت اى آرزوى مشتاقان

شرح روزنهم

فراز اول دعا: خدایا من را در رحمت خودت وارد نما
در اولین فراز این دعای ارزشمند صفحه از معارف توحیدی به روی ما گشوده می شود، در روز هشتم ماه مبارک رمضان از خدای متعال تقاضا می نمایم که ما را از رحمت واسعه خودش نصیب نماید. خدای متعال در قرآن کریم بارها و به دفعات متعدد خود را با رحمت و مهربانی به بندگان معرفی فرموده است. ابتدای سوره ها و آغاز زیبای آنها با معرفی صفت رحمانیت خدای متعال همگی گواه بر گسترده ی این صفت باری تعالی دارد، هر کجای زندگیمان را اگر به درستی و با چشم تعقل و اندیشه نگاه کنیم به راستی رحمت واسعه پروردگار را می توان مشاهده کرد. بر خلاف تصور و باور غلطی که بعضی کج اندیشان در خصوص خداوند متعال ابراز می نمایند و تصویر خشک و خشنی از خدای متعال ابراز می دارند، خدای متعال روی این تفکر غلط خطر بطلان کشیده و خود را به مهربانی و نیکی به بندگان معرفی می فرماید: «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَة؛[انعام/۵۴] پروردگارتان مِهر و بخشايش را بر خود نوشته- مقرر داشته- است». می توان بی جهت نیست که خدای متعال نیز رحمت خود را واسعه معرفی می فرماید: «ُ وَ رَحْمَتي‏ وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذينَ يَتَّقُونَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ الَّذينَ هُمْ بِآياتِنا يُؤْمِنُونَ؛[اعراف/۱۵۶] و رحمتم همه چيز را فراگرفته و آن را براى آنها كه تقوا پيشه كنند، و زكات را بپردازند، و آنها كه به آيات ما ايمان مى‏ آورند، مقرّر خواهم داشت!».

دو نکته بسیار زیبا در این آیه شریف در خصوص رحمت واسعه پروردگار قابل مشاهده است، ۱- نکته اول اینکه باری تعالی می فرماید رحمت من همه چیز را در بر می گیرد، ۲-نکته اینکه حق تعالی می فرماید به زودی آن را برای تقوا پیشگان و آنان که زکات را پرداخت می کنند مقرر خواهم کرد. از این دو نکته می توان این چنین برداشت نمود.

دو قسم رحمت براى خداى تعالى: رحمت عام و رحمت خاص‏
علاه طباطبایی در تفسیر المیزان بر این باور است که براى خداى تعالى دو قسم رحمت است، يكى رحمت عام كه مؤمن و كافر، نيكوكار و فاجر و با شعور و بى‏شعور همه بوسيله آن به وجود آمده و از ابتداى هستى و در مسير وجودشان مادامى كه وجود دارند بوسيله آن روزى مى‏خورند. و ديگر رحمت خاص كه خود عطيه‏اى است كه خداوند آن را تنها به كسانى مى‏دهد كه داراى ايمان و عبوديت باشند، مانند حيات طيب و زندگى نورانى در دنيا، و جنت و رضوان در آخرت كه كفار و مجرمين بخاطر كفر و جرمشان از آن بهره‏اى ندارند.[۱]

شرایط رسیدن به رحمت الهی:
۱-ایمان و عمل صالح: خداود متعال در این خصوص می فرماید: «فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ في‏ رَحْمَتِهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبينُ؛[جاثیه/۳۰] اما كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى نيك و شايسته كردند، پس پروردگارشان ايشان را در رحمت خود- در بهشت- درآرد. اين است كاميابى و پيروزى بزرگ».

۳-امر به معروف و نهی از منکر: « وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ يُطيعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ؛[توبه/۷۱] و مردان و زنان مؤمن دوستان و ياوران يكديگرند به كار نيك و پسنديده فرمان مى ‏دهند و از كار زشت و ناپسند باز مى‏ دارند و نماز را به پاى مى ‏دارند و زكات مى‏ دهند و خدا و پيامبرش را فرمان مى ‏برند. اينانند كه خداى بزودى برايشان مِهر و بخشايش آرد كه خدا تواناى بى‏ همتا و داناى درستكار است».

۴-تبعیت و پیروی از آیات قرآن کریم: « وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَ اتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛[انعام/۱۵۵]و اين- قرآن- كتابى است كه آن را فرو فرستاديم، پر بركت است، پس آن را پيروى كنيد و پرهيزگار باشيد، شايد در خور رحمت گرديد».

۵-اصلاح بین مردم: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛[حجرات/۱۰] همانا مؤمنان برادران [يكديگر] اند، پس ميان [آن دو گروه‏] برادرانتان آشتى افكنيد و از خداى پروا كنيد، باشد كه درخور رحمت گرديد».

فراز دوم: خدایا من را به براهین ساطعه راهنمایی نما
منظور از براهینک الساطعه چیست؟ براهین ساطعه: یعنی دلیل‏های روشن و آشکار و بیّن. علمای علم لغت به «دلیل روشن» ، «بیانی برای حجت» ، «دلیل و توضیح آن» و «محکم‏ترین دلیل‏ها» ترجمه کرده‏اند. در آیه‏ای می‏خوانیم: « يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ نُوراً مُبيناً؛[نساء/۱۷۴] اى مردم، از جانب پروردگارتان بر شما حجتى آمد و براى شما نورى آشكار نازل كرده ‏ايم».

فراز سوم: خدیا من را به سمت موجبات خوشنودیت راهنمایی کن

کلیدهای رضایت الهی

۱-خوف و امید به خدای متعال
رضایت الهی مقام با ارزشی است که برای دست یابی به آن سزاوار است در جهت تحصیل آن تمام کوشش خود را مبذول داشت. خدای متعال در قرآن کریم از بندگانی یاد می نماید که مورد رضایت باری تعالی قرار دارند، بندگانی که دارای مقام خوف الهی هست. «رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّه؛[بینه/۸] (هم) خدا از آنها خشنود است و (هم) آنها از خدا خشنودند و اين (مقام والا) براى كسى است كه از پروردگارش بترسد!». (ذلِكَ) اين رضا و ثواب (لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ) براى آن كس است كه از خدا ترسيده و ترك معصيت و گناه نموده و او را اطاعت كرده است.[۲]

در بعضي روايات ويژگي‌هاي کساني که به دنبال رضاي خدا هستند مورد اشاره قرار گرفته است.

در کتب روایی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: «الْخَوْفُ رَقِيبُ الْقَلْبِ، وَ الرَّجَاءُ شَفِيعُ النَّفْسِ، وَ مَنْ كَانَ بِاللَّهِ عَارِفاً كَانَ مِنَ اللَّهِ خَائِفاً وَ إِلَيْهِ رَاجِياً، وَ هُمَا جَنَاحَا الْإِيمَانِ يَطِيرُ الْعَبْدُ الْمُحَقِّقُ بِهِمَا إِلَى رِضْوَانِ اللَّه‏؛[۳]خوف از خدا رقيب و نگهبان دل و رجاء و اميد شفيع نفس انسان است و كسی كه خدا را بشناسد داراى خوف از خدا و امید به او خواهد بود و اين دو صفت دو بال ایمان هستند كه بنده متصف به اين دو صفت به سوی رضوان خدا پرواز می‌کند.»

۲-ایمان و عمل صالح
دومین کلید تحصیل رضایت الهی ایمان و انجام عمل صالح است. به یقین کسانی که می پندارند که تنها با دعا و درخواست الهی می توانند مقام رضایت الهی را تحصیل نمایند، به بیراهه خواهند رفت؛ چرا که خدای متعال از بنده خود اقدام و عمل را خواستار است. در خصوص تأثیر ایمان و عمل صالح بر تحصیل رضایت الهی قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ … رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ؛[بینه/۷و۸] كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترين مخلوقات هستند. خدا از آن‌ها خشنود است و آن‌ها [هم] از خدا خشنودند».

۳-کثرت استغفار، تواضع و صدقه فراوان
در روايت ديگري آمده است: «ثَلَاثٌ يُبَلِّغْنَ بِالْعَبْدِ رِضْوَانَ اللَّهِ: كَثْرَةُ الِاسْتِغْفَارِ، وَ خَفْضُ الْجَانِبِ، وَ كَثْرَةُ الصَّدَقَةِ؛[۴] سه چيز است که بنده را به رضوان الهی می‌رساند؛ فراوانی استغفار و تواضع در برابر دیگران و فراوانی صدقه.»

۴-دشمنی با دشمنان خدا
در روایتی دیگر آمده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «قَالَ عِيسَى‌بْنُ‌مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ تَحَبَّبُوا إِلَى اللَّهِ وَ تَقَرَّبُوا إِلَيْهِ. قَالُوا: يَا رُوحَ اللَّهِ بِمَاذَا نَتَحَبَّبُ إِلَى اللَّهِ وَ نَتَقَرَّبُ؟ قَالَ: بِبُغْضِ أَهْلِ الْمَعَاصِي وَ الْتَمِسُوا رِضَا اللَّهِ بِسَخَطِهِم‏؛[۵] حضرت عيسي‌بن‌مریم به حواريين فرمود: کاري کنيد که نزد خدا محبوب گردید و به خدا نزديک شويد. گفتند: ای روح‌الله! چگونه در نزد خدا محبوب شويم و به او نزديک گردیم؟ گفت: با بغض اهل گناه، و با دشمنی ایشان، رضای الهی را طلب کنید!»

۵-راضی بودن به رضایت الهی
پنجمین کلیدی که بر اساس روایات اسلامی موجب تحصیل رضایت الهی می شود. راضی بودن به رضایت الهی است؛ کما اینکه در روایت قدسی این چنین نقل شده است. «أَنَّ رِضَايَ‏ فِي‏ رِضَاكَ بِقَضَائِي‏؛[۶] به راستی که رضای من در راضی بودن تو به قضای من است.» این روایت ارزشمند ما را به این مطلب رهنمود می سازد که که رضا رابطه‌ای طرفيني است. ازاین‌رو خداوند به حضرت موسی می‌فرماید: اگر تو از کار من راضي باشي و هر چه من برايت مقدر کردم بپسندي و اظهار گله نکني من هم از تو راضي خواهم بود.

از اميرالمؤمنين عليه‌السلام نیز نقل شده است که حضرت فرمود: «عَلَامَةُ رِضَا اللَّهِ سُبْحَانَهُ عَنِ الْعَبْدِ رِضَاهُ بِمَا قَضَى بِهِ سُبْحَانَهُ لَهُ وَ عَلَي[۷] نشانه رضایت خدای سبحان از بنده، رضایت بنده از آن چیزی است که خداوند برای او مقدر کرده است، چه خوشایند او و چه ناخوشایند او باشد.»‌ با توجه به روایات بیان شده می توان این چنین بیان داشت اگر انسان از برخی تقديرات الهی گله‌مند باشد و آرزو کند که ای کاش این‌گونه نشده بود باید بداند که خدا هم به همین میزان از او ناراضی است.

سخن آخر: به حق دوستى و محبّت خود، اى آرزو و آرمان مشتاقان ما را در زمره ی کسانی که از ایشان راضی هستی قرار بده.

پی نوشت ها:
[۱]. ترجمه الميزان، ج‏۸، ص۳۵۸.
[۲]. ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۲۷، ص۲۱۷.
[۳].بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏۶۷، ص۳۹۰، ح۵۸.
[۴].كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط - القديمة)، ج‏۲، ص۳۴۹.
[۵]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏۷۴، ص۱۴۷.
[۶].کلیات حدیث قدسی: ص۱۵۸.